جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع شهادت و شهید در عرفان اسلامی موضوعی است تازه و هنوز به طور مستقل و جامع درباره ان تحقیقی صورت نگرفته است. با آن که در شریعت مقدس اسلام جایگاه شهادت و شهید به خوبی روشن و آشکار است و آیات و احادیث فراوانی در این زمینه وجود دارد اما در عرفان اسلامی تنها جمله هایی کوتاه به صورت جسته و گریخته در لا به لای متون عرفانی و کتاب های صوفیه یافت می شود که به مفهوم شهادت باز می گردد. در این پایان نامه سعی بر آن است که پس از تبیین جایگاه شهادت و شهید در نگاه شریعت به معرفی و بررسی شهادت و شهید در عرفان پرداخته شود و عوامل موثر در بدید آمدن شهادت در عرفان مورد بررسی قرار گیرد. در فصل اول این پایان نامه مقدمه و مروری بر تحقیقات پیشین در این موضوع آمده است. در فصل دوم واژه شهادت و شهید بررسی و رد فصل سوم مفهوم شهادت و شهید از دیدگاه شریعت و آیات قرآن و روایات و جایگاه آن ها تعریف و توضیح داده شده است. فصل چهارم شامل شهادت و شهید در سیرت امامان است. در پایان این فصل شرح احوال سه تن از آنان-امام علی، امام حسین و امام رضا- توضیح داده شده است. فصل پنجم نخستین فصل اصلی و مهم پایان نامه است درباره شهادت در عرفان است و رابطه آن با معرفت توضیح داده شده در این فصل علاوه بر تعریف مشترک شهادت از دیدگاه شریعت و عرفان تعاریف دیگری نیز از دیدگاه عارفان مطرح شده که در واقع تعریف اختصاصی شهادت از نظر عرفان است. در فصل ششم به عوامل فرهنگی در شهادت عارفان پرداخته شده است و ضمن تعریف بدعت مواردی که از نظر فقیهان و علمای دینی بدعت شناخته شده و در آداب و فرهنگ تصوف و عرفان به آن ها اعتقاد دارند مطرح شده از قبیل تأویل ولایت، شطح، عشق وحدت وجود و..... . در فصل هفتم به عوامل اجتماعی و سیاسی دخیل در شهادت عرفا آمده که شامل دو بخش است. در بخش نخست حمله غزان، مغول و تیموری بررسی شده و در بخش دوم به تصوف نمایی، فتوت، جنبش سربه داران، حروفیه و نقطویه پرداخته شده است. در فصل هشتم به شرح احوال عارفانی پرداخته شده که بر اثر حمله های سیاسی و تهاجمات نظامی به شهادت رسیده اند. درفصل نهم شرح احوال عارفان شهید درحوادث گوناگون آمده است. در فصل دهم احوال و آثار عارفانی شرح داده شده است که بر اثر خیزش های اجتماعی و سیاسی شهید شده اند. فصل یازدهم شامل شرح احوال عارفانی است که به خاطر اعتقادات و باورهای خاص عرفانی به شهادت رسیده اند. در فصل دوازدهم نتیجه گیری آمده است.

مهارت های زندگی، گروه بزرگی از تکنیک ها و اصول روانشناختی ، اجتماعی و بین فردی هستند که فرد را برای مقابله موثر و سازگارانه با چالش های زندگی آماده می کنند. ادبیات فارسی، سرشار از گوهر های نظم و نثر است که هرکدامبه یکی از وجوه بشری توجه دارند و در این میان بوستان و گلستان سعدی ، سهم بسزایی در تعلیم و تربیت افراد دارند به گونه ایی که سعدی با ارائه انواع مهارت های زندگی توانسته راه های موثری برای مواجهه با مسائل زندگی ارائه دهد.در این پژوهش ابتدا ، مطالعات نظری راجع به مهارت های زندگی از کتابخانه های مختلف فیش برداری شده و پس از استخراجآداب و مهارت های ذکر شده در بوستان و گلستان سعدی به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد و به نتایج زیر دریافتیم .1- اساس تمام مهارت های ذکر شده در بوستان و گلستان بر پایه مهارت های دینی و اعتقادی است و در این حوزه اعتقاد به قضا و قدر و ایمان به خدا بیشترین بسامد را دارد .2-در حوزه ی مهارت های بین فردی به سه مهارت نحوه سخن گفتن ، همدلی و مدیریت دولتی توجه بیشتری شده است .3- در حوزه مهارت های تصمیم گیری و تفکر انتقادی بیشترین تاکید سعدی بر مهارت ارزیابی شرایط و واقعیات (نقد اجتماعی) است.4-در حوزه مهارت های مقابله ایی و مدیریت خویشتن بیشترین توجه به مهارت مقابله با آزمندی و پرهیز از تمع است.5- در حوزه مهارت های زیستی بیشترین توجه سعدی به تغذیه و خوراک معطوف است .

دین علاوه بر نمودهای بیرونی، یکبعد ذهنی نیز دارد که موضوع مطالعه پدیدارشناسان و تفسیرگرایان استو آن معرفتدینی است . بر حسبنظریاتجامعه‌شناسان پدیدارشناسو تفسیرگرا از قبیل ماکسشلر، ماکسوبر، پیتر برگو توماسلوکمان. معرفتبطور کلی در ارتباطی دیالکتیکی با نهادهای اجتماعی قرار دارد و تغییر و تحولاتآنها بر هم تاثیر میگذارند. معرفتدینی نیز استثنائی براین رابطه نیست . برخلافنظر پوزیتویستها فرآیند نوسازی در غربمنجر به حذفدین نشد بلکه به تغییر معرفتدینی انجامید یعنی معرفتدینی "سنتی" از شکل غیر عقلانی، مابعدالطبیعی و مناسکی به شکل مدرن عقلانی، طبیعی، انسانی و اخلاقی تغییر یافت . جریان نوسازی از غرببه کشورهای دیگر و از جمله ایران وارد شد مهمترین عوامل نوسازی در جهان سوم شهرنشینی و تحصیلاتجدید هستند و این پژوهشبا توجه به این عوامل تغییر احتمالی معرفتدینی مردم را در ایران میکند. روششناسی : پدیدارشناسان و تفسیرگرایان در صدد کشفو فهم معانی ذهنی افراد هستند و بهمین خاطر از تحقیقاتکیفی استفاده میکنند. یکی از تکنیکهای جمع‌آوری داده‌ها در این نوع تحقیقات ، مصاحبه است . در این پژوهشبا استفاده از مصاحبه پدیدارشناسانه داده‌ها جمع‌آوری شده و سپسبا روشکدگذاری محوری و بر محورهای موجود در پرسشهای تحقیق، داده‌ها کدگذاری شده و سپسدر نهایتبا شیوه نمونه‌های آرمانی به تحلیل داده‌ها پرداخته‌ایم. جامعه مورد نظر، مردان 40 تا 60 سال شهرستان شیراز (سال 1377) استکه برحسبعامل تحصیلاتجدید، دو گروه 45 نفری انتخابشده و با آنان مصاحبه کرده‌ایم. یکگروه با تحصیلاتپائین و تحتعنوان سنتی و گروه دیگر با تحصیلاتبالا وتحتعنوان مدرن مشخصشده‌اند. نتایج : گروه سنتی نشان دهنده معرفتی غیر عقلانی، مابعدالطبیعی و نیمه مناسکی نیمه اخلاقی در دین است . گروه درون سه نوع نمونه آرمانی از معرفتدینی را نشان داده است . یکگروه همان معرفتسنتی دین را درگنار و مجزا از معرفتنوین علمی گذاشته است . گروه دیگر با پذیرشمعرفتعلمی نوین ، معرفتدینی سنتی را کنار گذاشته و معرفتعلمی را جایگزین آن کرده استو گروه سوم که در نمونه ما بیشترین فراوانی را نیز داشته استتحتتاثیر معرفتعلمی نوین، معرفتدینی خویشرا متحول ساخته و شکل جدیدی از معرفتدینی را به گونه عقلانی، طبیعی، انسانی و اخلاقی نشان داده است .

چکیدهدعا و مناجات دری از درهای رحمت خداوند است که پس از ارسال رسل و انزال کتب بزرگترین باب همیشه گشود? رحمت و بخشایش پروردگار بر روی همه بندگانش می‌باشد. دعا خود عین اجابت هم هست؛ یعنی توفیق مناجات با خداوند خود استجابت و لبیک خداوند است.از جمله این مناجات ها، مناجات المطیعین از مناجات خمس عشر است که از نظر مضمون بسیار عالی، حاوی مطالب بلند عرفانی و از جلوه های عالی حق می‌باشد. امام سجاد? در این مناجات انسان را به طاعت و اخلاص دعوت می‌کند و خلاصه‌ای از حقایق دینی و تربیتی و سیر طاعت و بندگی و عبادت و مصادیقی از طاعت که پایه معرفت باشد را به ما می‌آموزد و نحو? صحیح اظهار نیاز و بندگی به حق تعالی را راهنمایی می‌کند.از بررسی و مطابقت مضامین و محتوای این مناجات با آیات و روایات چنین به دست می‌آید که اخیار، ابرار، خیرات، باقیات صالحات، رفیع الدرجات، و سفینه نجات، اهل بیت می‌باشند و در سایه و تمسک به اطاعت از خدا و پیغمبر? و اهل بیت? و باور به فضل الهی است که انسان می‌تواند به جایگاه قرب الهی برسد و در زمر? مطیعین واقعی قرار گیرد.واژگان کلیدی: قرآن، روایات، مناجات المطیعین، اهل البیت، اطاعت

این تحقیق در حوزه انسان شناسی به مستدات قرآنی و روایی انسان‌شناسی از دیدگاه علامه حسن‌زاده پرداخته که در کلیّات به تبیین موضوع, هدف, ضرورت انسان شناسی و... به سبب زیر بنایی بودن آن نسبت به علوم دیگر پرداخته و در فصل اول به انواع انسان شناسی فلسفی، دینی، علمی وعرفانی و بر برتری انسان شناسی دینی به خاطر اتقان, جامعیت و توجه به تمام ابعاد انسانی بر دیگر مکاتب تاکید کرده و مستندات قرآنی و روایی که در آثار علامه بر اهمیت انسان شناسی است ذکر شده، در فصل دوم به بررسی حقیقت انسان و مراتب آن از مرتبه جسمانی و تجرد خیالی، عقلی و فوق عقلانی آن پرداخته است و در فصل چهارم از تطابق حقیقت انسان با عالمبه عنوان کون جامع بحث شده و در فصل پنجم به حقیقت معاد که شانی از شئون انسان است پرداخته شده و در نهایت در فصل ششم وارد بحث انسان کامل که ثمره وجود و مظهر اتم اسماء الهی است شده است.

مسئله اصلی،تعارض یا عدم تعارض میان علم ودین است که بعد از رنسانس با پیدایش نظریات و کشفیات جدید علمی ایجاد شد ودر حل این مسئله عده ای به نفی واقع نمایی علم نظر دادند و عده ای هم دین را افیون توده ها نامیدندوعده ای هم سعی در اشتی دادن میان این دونمودند.در جهان اسلام برخی تلاش درایجاد علوم بر پایه دین کرده وعلم دینی را مطرح کردند،لذا در این پژوهش این مسئله باعنوان امکان وچگونگی علم دینی به صورت مقایسه ای وبا استفاده از منابع مکتوب در کتابخانه ها و مراکز پژوهشی مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفت.شروع بحث با علم بود ومشخص شد که از علم دومعنا مستفاد میگردد:معنای اول که مطابق با دانش بوده و هر نوع معرفتی را شامل می شود ودر مقابل جهل است و دیگر معنای اصطلاحی خاص بوده که برابر با علوم تجربی است.حال باید دید علم دینی در صورت وجود ایا میتواند جزئ این دسته از علم محسوب شود یا خیر؟ودر خصوص دین ، درادیان ابراهیمی دین به مجموعه بایدها ونبایدها وگزاره های هستی شناسانه ای که ازطرف خداوندجهت هدایت بشراز طریق پیامبرنازل گردیده اطلاق میگرددوخواستگاه دین فطرت خداجوی بشراست.ازانجا که علم به معنای عام هرنوع معرفتی را شامل میشود پس وجود علم دینی در این معنا هیچ جای مناقشه ای نیست ضمنا معرفت دینی مو ضوعی معرفت شناختی نیست بلکه مقوله ای عمل شناختی است که ایمان نام دارد.صحیحترین تعریف علم دینی ان است که بتوان با استفاده از متون مقدس دینی علومی را تاسیس و جایگزین علوم غیر دینی نمود. لذا عده ای با رویکرد های ا)استنباطی که دین حاوی کلیه معارف بشری است ب)تا سیسی که درفرضیه های علمی دین ملهم است ج)رویکرد تهذیب وتکمیل علوم موجود ،موافق علم دینی بودند.ولی با امعان نظر به هرکدام ازاین رویکردها مشخص میگرددکه پذیرش علم دینی با هرکدام از این رویکردها منتفی است وبا توجه به نظرات مخالفان علم دینی مشخص میگردد علم دینی که مدعی دریافت اطلاعات علمی درباره جهان از وحی الهی باشد ممکن نیست.لذا دین ،زبان ،هدف و برنامه مخصوص به خودرا دارد که همان به سعادت رساندن انسان است وعلم در حوزه معرفتی خود وظیفه اش کشف وکاوش است ،پس علم ومذهب به دو قلمرومتعلق می باشند با دو زبان متفاوتلذا با این اوصاف علم دینی امکان تاسیس وجود ندارد.

معرفت الهی باب دعا و مناجات با حضرت حق است. به عبارت دیگر دعا فرصتی برای راز و نیاز و گفتگو با معبود و معشوق عالم است. بنابراین در این ارتباط و نجوای عاشقانه لزوماً بیان حاجت صورت نمی‌گیرد هر چند ممکن است فرد دعا کند و در خلال مناجاتش عرض حاجتی هم داشته باشد. بهترین و موثق ترین دعا، عبارتی است که بر لسان اولیای الهی جاری شده و خداوند متعال در آیات قرآن آنها را بازگو نموده است.با توجّه به این که یکی از شئون ائمّه: «لسان الله» است لذا ملاحظه می‌کنیم که علاوه بر آیات قرآن در صحنه‌های مختلف حضرات معصومین: مضامین بلند معارف دینی و اخلاقی و اعتقادی و بسیاری از نسخه‌ها و دستور العمل‌های عملی را در خلال دعاهای ارزشمندی به مومنین آموزش داده‌اند که این دعاها در قالب مجموعه‌های گرانقدری گردآوری شده است.یکی از نفیس‌ترین و ارجمندترین این مجموعه‌ها «صحیفه سجادیه» است که حضرت امام سجاد7 بنا به اقتضای شرایط سیاسی جوّ حاکم در آن زمان برنامه تبلیغی خود را در قالب دعا عرضه می‌فرمود.در این میان دعای چهاردهم صحیفه دارای مضامین پر ارزشی از حیث بیان نحوه برخورد با ظالم و استعانت از پروردگار در جهت غلبه بر ظالم و بررسی رضا و خشنودی الهی و غضب و رحمت پروردگار و رسیدن به مقام اجابت دعا در اوج اضطرار و نیز صبر بر ابتلائات و نهایتاً راضی شدن به قضا و قدر الهی را دربرگرفته است.

این پژوهش به بررسی معنا و حقیقت رزق و ارتباط آن با عدل الهی، توحید افعالی، و قضا و قدرالهی در پنج فصل پرداخته است. در فصل اول؛ معنا و حقیقت رزق مادی و معنوی از نظر آیات قرآن و روایات اسلامی پرداخته شده است و درفصل دوم انواع و اقسام ارزاق الهی مانند رزق حلال و حرام، طالب و مطلوب، کریم، حسن، طیب، و غیره و مصادیق رزق مادی و معنوی نظیر رزق ضروری و غیر ضروری، آزادی، تقوا، ... .و اهمیت رزق حلال و در پایان این فصل عوامل توسعه رزق در دو قسمت عبادی و غیر عبادی و برخی عوامل کاهش آن بررسی شده است. در فصل سوم و چهارم و پنجم نیز برای روشن شدن رابطه رزق الهی با عدل، توحید افعالی و قضا و قدر و بررسی فلسفی و کلامی آیات و روایات در این زمینه ناگزیر به مفهوم شناسی این مفاهیم از دیدگاه قرآن و اهل کلام و ذکر اقسام هر کدام از آن‌ها شده است، که در پایان هر فصلی دیدگاه‌ها و نحله‌هایی که به خاطر عدم درک مفاهیم عدل و توحید افعالی و قضا وقدر به وجود آمده ‌است، را توضیح می‌دهد و به نقد آن‌ها می‌پردازد.

پژوهش حاضر مطالعه ای تطبیقی و مقایسه ای است در باره مفهوم و جایگاه رابطه انسان و خدا از دیدگاه ریچارد رول (قرن چهاردهم میلادی) از سنت دینی مسیحیت و احمد غزالی(قرن پنجم هجری قمری) از سنت دینی اسلام.روش تحقیق مبتنی بر روش تاریخی، توصیفی و تطبیقی و مقایسه ای و با استفاده از ابزار فیش و منابع کتابخانه ای و هدف آن افزایش آگاهی از عارفان مسیحی و گسترش مطالعات مقایسه ای است.این تحقیق نشان داد که رابطه انسان و خدا از دغدغه های مهم این دو عارف بوده و آنان راهها و عوامل مختلفی برای تحقق آن از قبیل راه معرفت، مشاهده، توحید، تامل، مراقبه، تزکیه نفس و عزلت نشینی را ارائه کرده اند. ضمن اینکه رابطه عاشقانه عالیترین نوع رابطه بوده و آثاری از جمله آرامش و تزکیه روح، پالایش ذهن، آگاهی از اسرار حق را برای سالک و عارف ببار می آورد و البته ممکن است در سیر و سلوک برای دستیابی به رابطه با خدا موانعی در پیش باشد که دو عارف یاد شده به مواردی از قبیل شیطان، عشق به دنیا، نفاق، ریا و غفلت از یاد خدا اشاره کرده اند.کلید واژه: ریچارد رول، احمد غزالی، انسان، خدا، رابطه، عشق.

حقوق اقلیت های مذهبی در نظام‌های حقوق جهان به صورت یکی از بحث‌های اساسی و مطرح درآمده است. حقوق اسلام نیز یکی از این نظام‌هاست که دیدگاه مشخص در این زمینه دارد. این رساله بر آن است تا از حقوق اقلیت‌ها از دیدگاه قرآن و سنت با تکیه بر تطبیق آن با نظام‌های حقوقی و قوانین موضوعه به ویژه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بحث کند. بحث از حقوق اقلیت‌ها، با تعریف حق و تقسیمات مختلف از آن آغاز می‌شود. اما مفهوم اقلیت‌های مذهبی و حقوق آنها در قرآن و جامعه جهانی، بدنه اصلی پژوهش را تشکیل می‌دهد.با توجه به موضوع رساله، واژگان مرتبط با اقلیت‌های مذهبی در قرآن مانند «اهل کتاب» و سپس سیره معصومین در برخورد با آنها مورد بررسی قرار گرفته است و با توجه به تفاوت این واژه‌ها، آنها را می‌توان به واژگان مشترک میان اهل کتاب و غیر آنها و واژگان مخصوص اهل کتاب تقسیم کرد.با مراجعه به آیات و سیره معصومین می‌توان به یک سری اصول حاکم بر روابط میان مسلمانان و اهل کتاب از جمله اصل نفی سبیل، اصل دعوت به اسلام، اصل تألیف قلوب و... دست یافت.از آنجا که هدف این پژوهش آن است که حقوق اقلیت‌ها را در نظام حقوقی اسلام به ویژه قرآن و سنت مورد بررسی قرار دهد، میان حقوق فطری و قراردادی تفکیک قائل شده و تکیه اصلی بر حقوق فطری است که شامل حقوق فرهنگی و مذهبی، حقوق سیاسی، حقوق قضایی و... می‌شود.کلمات کلیدی: اقلیت‌های مذهبی، قرآن، حقوق فطری، حقوققراردادی، سنت